Hoe stimuleer ik de Nederlandse taalontwikkeling van mijn peuter?

Hoewel wij, bij World Wide Juf, pas starten met lessen zodra kinderen de Basisschoolleeftijd hebben bereikt, zijn er verschillende dingen die jij als ouder met je kind kunt doen voordat hij of zij vier jaar is. In dit artikel geven we antwoorden op veel gestelde vragen, zoals: ‘Hoe kan ik computer en televisie inzetten voor de spraak- en taalontwikkeling van mijn peuter?’

Wat is spraak- en taalontwikkeling? De taalontwikkeling bestaat uit het begrijpen (passief taalgebruik) en spreken van taal (actief taalgebruik). Kinderen begrijpen meer woorden dan ze spreken. Denk maar eens aan het moment dat je zelf een nieuwe taal leerde. Je begrijpt meer dan je spreekt.

Peuters zijn echte talenwonders! De eerste jaren ontwikkelt hun taal zich in een razend tempo. Rond het eerste jaar zeggen de meeste kinderen hun eerste woordje. Vanaf dat moment leert je kind elke dag nieuwe woorden. Eerst woorden voor dingen die je kunt zien en tussen de 18 en 24 maanden gaat je peuter lossen woorden combineren. Zinnetjes van twee woorden. Vanaf een jaar of twee gaat je kind ook begrippen gebruiken, woorden voor niet zichtbare dingen.

Jonge kinderen leren taal vooral thuis. Jij hebt daar veel invloed op. Het is daarom erg belangrijk dat je kind veel taal hoort. Praat, speel samen, zing liedjes, leer samen liedjes, lees voor en kijk samen naar interactieve praatplaten, online boeken en (korte) filmpjes.

Hoe praat ik met mijn peuter? Het is belangrijk om te benoemen wat er in de omgeving te zien is: ‘Daar is papa!’ of: ‘Kijk, dat is een paard. Wat een groot paard!’ Praat over wat je aan het doen bent en over wat je kind aan het doen is. Beschrijf wat je doet: ‘Ik pak een pan en kook het eten.’ Praat ook over wat je kind ziet, hoort, voelt, ruikt of proeft. Je kunt zeggen: ‘Ik hoor de auto aankomen. Kijk daar rijdt de auto.’ Benoem ook lidwoorden: de, het en een.

Observeer je kind en kijk waar hij/zij mee bezig is. Je kunt hierover praten. Beantwoord vragen van je kind maar stel ook zelf vragen. Antwoord geven stimuleert het denken en de taalontwikkeling.

Door het benoemen van gevoelens, leert je kind deze van zichzelf en anderen (her)kennen, en ook zelf gevoelens uitdrukken. Je kunt zeggen: ‘Ik zie dat je het niet zo leuk vindt om nu op te ruimen.’ Gevoelens mogen er zijn. Benoem gevoelens, bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je verdrietig/blij/bang/boos bent.’

Herhaal de zinnen van je kind, maak ze langer of voeg er informatie aan toe op een vragende/uitnodigende manier. Als jouw kind zegt: ‘Ik hoog maken.’ Dan zeg jij: ‘Ben jij een hoge toren aan het maken?’ Foutieve uitspraken kun je ook op deze manier verbeteren. Als jouw kind zegt: ‘Papa tillen boven.’ Dan zeg jij: ‘Mag papa jou naar boven brengen?’ Houd de zinnen kort en herhaal veel, dat vinden jonge kinderen fijn.

Ook is het goed om op vaste momenten gesprekken met je kind te voeren. Dit kan tijdens het eten, bij het opstaan of naar bed gaan. Laat je kind vertellen wat het heeft gedaan, vertel wat je zelf hebt gedaan en maak plannen om te gaan doen.

We zien vaak dat volwassenen met verkleinwoorden (jasje, handjes etc.) met of tegen kinderen praten. Dit is niet nodig. Het is ook goed om de namen van zelfstandig naamwoorden (mensen, dieren, dingen) te benoemen mét het lidwoord. Zeg bijvoorbeeld: ‘Kun je de lepel geven?’ Dit is een rijkere zin dan: ‘Geef me dat!’

Hoe neem ik verhaal mee naar buiten? Voor het ontwikkelen van een grote woordenschat, is het nodig dat je kind in verschillende situaties terecht komt en daardoor veel meemaakt. Op de markt zie je andere dingen dan thuis, en gebruik je andere woorden. Dit zorgt ervoor dat jouw kind leert dat woorden verschillende betekenissen kunnen hebben. De bank is iets waar je op kunt zitten, maar ook een gebouw waar je geld kunt halen.

Er zijn ook prentenboeken die je in kunt zetten om een situatie voor te bereiden. Stel, we nemen de markt. Zoek een prentenboek over de markt en bespreek wat je ziet op de platen. Ga daarna samen naar de markt. Spreek over dat wat je gezien hebt in het boek. Voorlezen, samen lezen en het naspelen van verhalen stimuleert de spraak- en taalontwikkeling. Je kunt met lege verpakkingen zelf een markt nabouwen in de woonkamer, tuin of speelkamer en hiermee naspelen.

Hoe kan mijn peuter spelenderwijs leren? Speel veel spelletjes met jouw peuter. Vooral spelletjes waarbij je van beurt moet wisselen zijn goed. Samen spelen is een goede manier om veel met elkaar te praten. Ook spelletjes waarbij je doet alsof zijn goed voor de taalontwikkeling. Haal de verkleedkist tevoorschijn en neem een rol aan.

Een ander voorbeeld van spelenderwijs leren is door een aantal voorwerpen onder een theedoek te verstoppen. Haal een voorwerp weg. De peuter mag raden wat er is verdwenen. Neem steeds andere voorwerpen en breid op deze manier de woordenschat uit. Nog een spel? Ken je ‘ik zie, ik zie wat jij niet ziet…’ nog?

Wat is het effect van voorlezen? Door voor te lezen aan jouw kind, stimuleer je niet alleen de taalontwikkeling en woordenschat, maar geef je hen ook leesplezier door. En dat zijn niet de enige gevolgen.

‘Children are made readers on the laps of their parents’, zo sprak auteur Emilie Buchwald.

Het belang van voorlezen mag niet onderschat worden. Door voor te lezen komen kinderen in contact met een ander soort woordenschat. De taal in boeken is vaak anders dan de taal die kinderen in het dagelijks leven horen. Ze leren op deze manier nieuwe woorden en complexere zinnen. Baby’s, peuters en kleuters die door hun ouders van jongs af aan worden voorgelezen, ontwikkelen een voorsprong op het vlak van taalontwikkeling.

Voorlezen draagt ook bij tot een beter taalgevoel en taalbegrip. Kinderen leren op deze manier dat letters en woorden een betekenis hebben, en krijgen zo meer inzicht in taalgebruik. Dat nemen ze mee in hun latere leesleven. Ze leren ook beter luisteren en trainen hun concentratievermogen.

De emotionele ontwikkeling van een kind vaart wel bij voorlezen. Het voorleesmoment is een intiem moment tussen jou en je kind, en bevordert daarmee de band. Het biedt rust en veiligheid. Samen een verhaal beleven, versterkt de affectieve band. Door in aanraking te komen met verschillende verhalen, leren kinderen zich inleven in anderen en andere situaties. Dit draagt bij aan de sociale ontwikkeling. Boeken geven kinderen inzicht in de (complexe) wereld om zich heen. Het kan ook een manier zijn om onderwerpen die niet snel besproken worden, op deze manier aan te halen zodat je hierover kunt praten.

Hoe kan ik computer en televisie inzetten? Je kunt op het internet digitale voorleesboeken vinden. Deze worden ook wel ‘levende boeken’ genoemd. Deze zijn erg goed voor de taalontwikkeling. Als je samen kijkt, kun je uitleg geven en er samen over praten. Er zijn ook goede televisieprogramma’s, websites en applicaties voor peuters vanaf twee jaar. Kijk en speel vooral samen met jouw kind. Dan is het pas echt leerzaam.

Welke apps zijn goed voor peuters? Wist je dat het mogelijk is om de I-pad ‘vast te zetten’ op één applicatie zodat jouw kind niet kan wisselen, hier gaat namelijk vaak tijd verloren (klikken om het klikken). Zet je een applicatie open, dan zorgt dit voor verdieping in het leren. De functies van het spel worden daadwerkelijk gebruikt en de spanningsboog verhoogt hierdoor ook.

1. NPO Zappelin

Deze applicatie wordt ook de koning onder de apps voor kleine kinderen genoemd. Educatief, afwisselend en rustig. Je vindt er spelletjes, filmpjes, dansjes meedoen, kleuren, stempelen en verhaaltjes lezen.

2. Tiggly Een reeks aan spelletjes met als doel je kind iets te leren: tellen, vormen en woorden. Er zijn scholen die met Tiggly werken, educatief verantwoord.

3. Slaap lekker! Deze applicatie is door Apple verkozen tot app van het jaar, al meer dan 4 miljoen keer gedownload. Geweldige verhaaltjes, leuke opdrachten, met een rustige stem met prachtige tekeningen.

4. Dr. Panda Eindeloze avonturen beleven doe je met dit beertje. Van zwemmen met dieren, in bad gaan, de boerderij, naar de kermis of de ruimte? Panda neemt jouw peuter mee. Rustige muziekjes én alleen maar aantikken. Geschikt voor de allerkleinsten.

5. Match it up Het doel is de juiste plaatjes bij elkaar te zoeken. Heel duidelijk en simpel, daardoor des te beter voor peuters. Voorzien van vrolijke plaatjes en gezellige muziek. Het eerste spel speel je gratis, voor de volledige app betaal je.

6. Brandweerman Sam Zes verschillende spelletjes waarbij je Brandweerman Sam uit de brand helpt. Blussen, de wagen vullen, verstoppetjes etc. Een mooi vormgegeven spel wat dicht bij een serieuze ‘videogame’ komt. Geschikt voor iets oudere peuters.

7. TocaBoca Eindeloze reeks aan spelletjes (36!) en vermaak ontworpen met en voor kinderen. Vlinders schilderen, naar de haarsalon, dokter spelen of op avontuur in de ruimte of de grote stad. Je komt een groot scala aan situaties tegen. Met zorg en aandacht ontwikkelde applicatie passend bij de belevingswereld. Geen regels, geen goed of fout, maar spelletjes die kinderen meenemen op ontdekkingstocht.

8. De Wereld van Nijntje Maak Nijntje wakker, trek schone kleding aan en dan… Niets! Om volledig toegang te krijgen moet je betalen. Na betaling maak je puzzels, leer je vormen, kun je kleuren, muziek maken, tellen… jouw kind leert van alles in de wereld van het liefste konijn van Nederland!

9. Sago Mini De apps van Sago Mini zien er geweldig uit maar ook de inhoud is top: tellen, spelen, leren en liedjes. Veel verschillende applicaties, dus genoeg speelplezier.

10. Baby Puzzles Deze app bevat allerlei ‘houten legpuzzels’. Open je de app? Kies dan negen thema’s waarin de puzzels worden aangeboden: voortuigen, instrumenten, vormen, ballonnen, letters, dieren, fruit, cijfers en beroepen. Elke puzzel bevat vier puzzelstukjes. De betaalde versie bevat geen advertenties.

11. Nederlands leren met Emma Deze applicatie is erop gericht spelenderwijs woordjes te leren. Je kunt verschillende talen als moedertaal instellen. Er zijn 13 thema’s, maar één thema (Dierentuin) is volledig gratis. Tegen betaling kun je de andere 12 thema’s ook gebruiken. Ieder thema komt met vier spelletjes: memory, puzzel, quiz, voorstelling. Er zijn 12 tot 20 woordjes per thema.

Kennismaking met het schrift? Vanaf een jaar of drie krijgen kinderen belangstelling voor schriftelijk taalgebruik. Op een speelse manier kun je kinderen al letters en cijfers leren. Ook is het goed om uit te leggen hoe je een boodschappenlijst maakt, een kaart naar oma verstuurt of een briefje voor de buurvrouw/oppas/schoonmaakster achterlaat.

Naast de kennismaking met het schrift kan de fijne motoriek gestimuleerd worden. Je kunt in de zandbak golven, rechte lijnen, hoekige lijnen, stippen, cirkels enz. ‘schrijven’. Ook kan dit met waskrijt, verf, een natte kwast op een krijtbord of stoepkrijt. Wat ook fantastisch is om te doen: schrijven in scheerschuim. Een klein kloddertje op de tafel, laat het verspreiden en vraag verschillende vormen/lijnen na te maken. Start altijd met rechte lijnen, golven, twee-handen tegelijk (twee-zijdig-bewegen), cirkels, hoekige lijnen, stippen en later patronen als: streep, stip, streep, stip. Dit is eenvoudig uit te breiden naar: streep, stip, cirkel, streep, stip, cirkel etc.

Benoem bij de activiteiten wat je doet, zoals: ‘Ik pak de bus met scheerschuim. We gaan de haren niet scheren maar op tafel schrijven. We maken lijnen. We maken cirkels. Ik maak een vierkant, kun jij dat ook? En een driehoek?’ Plezier gegarandeerd!